Week 48
Eén van de fijne maar tevens ook uitdagende belevenissen in mijn leven is het volgen van een boeddhistische meditatie retraite. Dit heet in de (zen-) stroming waarin ik op dit moment mediteer en lesgeef een ‘sesshin’. Ik heb talloze retraites gevolgd in de afgelopen 10 tot 15 jaar. Deze ‘off the grid’ brengt mij als een mens wat dichter brengt bij hoe het leven ‘vroegah’ was. (Dat mag ik nu dus gaan zeggen, vier weken voor mijn vijftigste.. :-)). In ieder geval zonder al die constante afleiding van smartphones, social media en continu bereikbaar zijn.
Natuurlijk werd ik altijd al constant afgeleid. Mijn geest en gedachten, gevoelens en overtuigingen, alle ervaringen die mij als mens vormgeven, maken het ieder moment lastig om focus of aandacht te houden. Het woord focus (Van Dale beschrijft dit als: brandpunt; het zich concentreren op een bepaald punt: de focus leggen op…, zich geheel richten op..) is voor mij wat beladen geraakt door de betekenis die er in de afgelopen jaren in de zelfhulpindustrie bovenop is geplakt: ‘zo veel mogelijk bezig zijn met het bereiken van je doelen, ofwel een dag zonder focus is een dag niet geleefd’. Er zijn veel mensen die grof geld verdienen met zelfhulp omdat er veel mensen zijn die last hebben van focus-verlies als gevolg van smartphones, social media en verlies van zingeving.
Iedereen zoekt een eigen weg in het leven met behulp van wat er is. Daarin verschil ik niet van andere mensen. Mediteren is als techniek omgeven met veel gedachten en gevoelens. Ik arriveerde op de locatie van de sesshin en ontving een berichtje van een vriend of ik al lekker ‘aan het zweven was’. Ik lachte er om waarna ik dacht: ‘Okay, kom jij dit dan maar eens een keer doen dan! Dan zullen we wel zien wie hier NIET zit te zweven’.
Mediteren kun je zo ‘zweverig’ maken als je zelf wil. Of het inzetten om je zin te bereiken. Dat is nog zoiets uit die zelfhulpindustrie: zo lang mogelijk focussen op het universum en al het goede, zodat al dat goede vanzelf jouw kant op komt. Dat kun je blijkbaar ook met geld doen, geld schijnt te komen aanwaaien, áls je het maar genoeg wil en je er volledig voor openstelt. Dat advies heb ik ooit echt gekregen in een training.
Juist. Dus daarom denken mensen om mij heen inderdaad dat ik zit te zweven als ik vertel dat ik een aantal dagen ga mediteren. Ik kan het ze niet kwalijk nemen. Helaas komt er na al die jaren nog steeds geen geld uit het universum vallen. Noch kan ik gedurende mijn werkweek zorgeloos nippend aan mijn koffie in mijn recent groengemaakte tuin geduldig mijmeren over mijn focus.
Ik gebruik het woord ‘focus’ dus liever niet meer. Mediteren gaat voor mij over aandacht (oplettendheid) in samenwerking met concentratie (samentrekking op één punt). Eénpuntige aandacht is zo’n begrip dat je terugvindt in het boeddhisme. Het gaat over jezelf trainen in het richten van je aandacht. Zo kun je je daarmee concentreren op je ademhaling, je zintuigen, je gedachten en je gevoelens. Het is heel interessant om je bewust te zijn van het feit dat je ‘geest’ ook een zintuig is. De menselijke geest is namelijk, net zoals de andere zintuigen horen, zien, proeven, ruiken en tast, een poort waardoor de ervaringen zich aandienen. Binnen de boeddhistische beoefening werk je dus met zes zintuigen. Dat was een totaal nieuw besef voor mij toen ik ooit startte met het trainen van éénpuntige aandacht.
Ik vind het een prachtig gegeven om steeds weer opnieuw te ontdekken dat een mens met diens geest diens geest kan aanschouwen zoals ik aan het eind van het blog van week 46 schreef.
Eigenlijk heb je niets anders nodig dan jezelf om je een beetje ‘in sync’ met jezelf te gaan voelen op deze wereld. Niets (geen spullen, afleiding, drank of drugs) of niemand anders (goeroes, zelfhulpcoaches) kan jou dat gevoel geven.
Zodoende zul je als mens wel behoorlijk wat moeite moeten doen om een leven te leiden dat los komt van te veel verlangen naar spullen, afleiding of coaching van buitenaf. Op die manier kun je je eigen visie leren (her-) kennen. Je aandacht leren richten. Buiten je comfortzone moeten treden. Afrekenen met vastgeroeste langdurige patronen. En een levenspad durven bewandelen dat niet enkel gaat over jouzelf maar ook over jouw heilzame omgang met de wereld.
De optische illusie op de afbeelding bij dit blog heet Healing Grid en is van Ryota Kanai (2005). Ik ontdekte deze in een boek dat ik vond op mijn kamer tijdens de sesshin. De illusie van neurowetenschapper Kanai haalde de finale van de Best Illusion of the Year-wedstrijd in 2005. Wanneer je enkele seconden naar het midden van het beeld staart, beginnen de gebroken randen ervan zichzelf te ‘repareren’ in je perifere zicht. Perifeer zicht is het deel van ons zicht wat buiten onze centrale, scherpgestelde blik ligt. Het doel van perifeer zicht is om ons een eerste indruk of context te geven voordat we ergens op scherpstellen. Het werkt dus heel anders dan ons scherpgestelde zicht.
Kanai en verschillende co-auteurs schreven later (2021) een wetenschappelijk artikel over deze illusie:
‘We stellen dat de uniformiteitsillusie het resultaat is van een reconstructie van schaarse visuele informatie (van de periferie) op basis van meer gemakkelijk beschikbare gedetailleerde visuele informatie (van de fovea), wat aanleiding geeft tot een rijke, maar illusoire ervaring van perifeer zicht.’
Met andere woorden, onze perifere zicht gaat over een totaalplaatje. Dat totaalplaatje raakt bij iedereen vertekend door wat we als mens meemaken. Het is ons beeld van ons leven, onze werkelijkheid. Eénpuntige aandacht, ofwel het scherpstellen van je geest, helpt bij het behouden van overzicht. Het maakt onheilzame gedachten, emoties, concepten zachter waardoor ze naar de zijkant vloeien. Zo ontdekken we een rustiger en completer beeld van onszelf. Zodra je merkt dat het totaalplaatje weer uiteenvalt (en dat gaat vaak al heel snel, ook bij mij natuurlijk), mengen al die zaken zich weer in de schijnbaar echte dagelijkse, afleidende, optisch illusoire wereld: jouw leven. En dat geeft steeds opnieuw een grote puinhoop in het brein waardoor je (je raadt het al…) FOCUS verliest. 😉
De kunst is om in- en uit te blijven zoomen in het leven. Zo raak je niet (te lang) verstrikt in je eigen werkelijkheid en kun je tegelijkertijd alles omarmen wat zich aandient.
En dat is geen zweverig gedoe. Het is eigenlijk best hard werken.
