Zijn met pijn

Week 12

Mijn lichaam wordt danig op de proef gesteld. Mijn rechtervoet doet nog steeds erg pijn en ik ben steeds meer gaan strompelen.

Iemand vroeg mij onlangs of ik wel genoeg zelfcompassie kon opbrengen voor mijzelf en of ik met mijn pijn kon ‘zijn’. Ik voelde acuut irritatie. Hoewel ik de vragen vanuit mijn boeddhistische visie snap, ervaar ik het ook als lege vragen die tegenwoordig maar al te gemakkelijk te pas en onpas worden gesteld.

Leven met pijn is een compassievolle daad op zích. Vraag een willekeurig persoon met chronische pijn hoe die kan ‘zijn’ met diens pijn. Daar hoef je niet boeddhistisch omheen te kletsen, ‘zijn met pijn’ doe je automatisch om proberen zo goed mogelijk verder te gaan met je leven.

Ik hanteer nu al weken een praktische insteek. Ik vergelijk de staat van mijn lijden met het lijden van een ander. Zodoende vind ik altijd wel iemand die meer lijdt dan ik, wat mij genoeg energie geeft om door te gaan. Dit helpt mij mijn pijn te verdragen terwijl ik uitzoek óf mijn pijn medisch is op te lossen.

Lijden (en het beëindigen van lijden) vormt de kern van de boeddhistische leer. In het leven is lijden, daar kunnen we niet omheen. Dat lijden is in de basis voor iedereen hetzelfde: geboorte, ziekte, ouder worden, sterven. Het overkomt ons allemaal, het dient zich in allerlei variaties overal om ons heen aan.

Nutteloos lijden ontstaat doordat een mens meestal extra stress toevoegt aan datgene wat hem overkomt in het leven.

Als we heel erg gaan mopperen over dit lijden, boos of agressief worden, ons uit contacten terugtrekken of een einde maken aan het lijden doordat we ons leven beëindigen, voegen we extra lijden toe aan het onvermijdelijke lijden dat hoort bij het leven van een mens. En dat extra lijden is in principe onnodig ofwel nutteloos lijden. Daartegen heeft de Boeddha van alles bedacht.

Ik ben geen boeddhistische heilige. Zo heb ik ook bijna alles gedaan in de afgelopen weken om mijn fysieke lijden te verergeren: huilen van frustratie, boos worden en schelden (yep, dat is geen ‘gepast spreken’), mijzelf afzonderen omdat ik andere mensen niet wilde lastig vallen met mijn ‘gezeur’ (niet compassievol).

‘Zelf doen’, ‘DIY / do it yourself’ is een bij mij passende punk-attitude maar ook een survival mechanisme. Dat ik daarmee soms ook de troost of verbinding met anderen moet missen, neem ik op de koop toe.

Ook ben ik voor mijn pijn niet graag afhankelijk meer van de vaak eenzijdige mening en vaardigheid van een ander, dus zoek ik graag zelf door naar een oplossing.

Bijna alle zorgverleners stelden ‘een zooltje’ voor als de oplossing van mijn voetpijn. Daar ging ik niet mee akkoord. Mijn lichaam schreeuwde om een allesomvattende blik.

Die vond ik uiteindelijk bij twee zorgverleners. Mijn lichaam is gaan overcompenseren door een hevige verzwikking 1,5 jaar geleden, dat was al bekend. Dit herstel heb ik verwaarloosd. Ik ging destijds bijna ‘out’ van de pijn, maar na wat goed doorademen, kon ik gewoon weer door. Dát is pas een fraai staaltje van gedrag waarmee ik tot op de dag van vandaag nutteloos lijden heb toegevoegd aan mijn leven. Mijn lichaam zei nu gewoon dus zelf ’STOP’.

Er is getrokken, geknakt en gedaan aan mijn been en voet en het herstel kan eindelijk beginnen. De pezen van mijn voet zijn zwaar overbelast doordat ik lang verkeerd heb gelopen omdat kuit en enkel niet goed samen konden werken. De hele rechterkant van mijn lichaam is uit balans. Ik draag dit lijden nu zo goed als ik kan. Het is alleen maar een gevolg van mijn niet handige gedrag 1,5 jaar geleden. Gebeurd is gebeurd, blik vooruit en moedig voorwaarts.

De pijn helpt mij vertragen. Ik denk meer na over mijn volgende actie omdat ik niet zomaar ineens op kan staan. Ik moet mij noodgedwongen meer concentreren om te bewegen en vriendelijke aandacht geven aan mijn lichaam.

Hoe lastig ik dat tijdens een retraite vaak vind: aandachtig lopen is wat ik nu de hele dag doe. Achteruit lopen om mijn voet weer beter te leren afwikkelen. Langzaam vooruit stappen zodat ik geen rare bewegingen maak. In de avond zet ik zachtjes heel bewust voet voor voet neer als ik wegloop bij mijn jongste als zij wegsukkelt in een diepe slaap.

Dit praktische ‘zijn met de pijn’ helpt mij om elke dag trouw mijn fysiotherapieoefeningen te doen. Dat ervaar ik als vriendelijk en compassievol naar mijzelf. Mijn lichaam doet al bijna 50 jaar zijn uiterste best om mij zo goed mogelijk te dienen. In dat opzicht kom ik er (ten opzichte van weer die vele anderen) helemaal niet slecht vanaf.